Ranh giới trí tuệ lành mạnh: lá chắn bảo vệ trong thời đại tỉnh thức

Chúng ta thường trao gửi lòng tin quá dễ dàng. Lãnh đạo, chính trị gia, người nổi tiếng, influencer trên mạng xã hội, trong những cộng đồng với tài hùng biện có thể dễ dàng thuyết phục ta về những "lời giải" cho cuộc sống.

Giờ đây, sau nhiều năm, kinh nghiệm sống cho tôi nhìn thấy và trải nghiệm sự phức tạp của bản chất con người.

Tôi không ngại sự nghi ngờ của mình làm người khác khó chịu. Tôi không còn lo lắng về việc làm tổn thương cảm xúc hay cái tôi của ai khi bác bỏ toàn bộ, một phần hoặc ý kiến của họ.

Nếu nó không phù hợp, không có lý, không dành cho tôi, tôi sẽ không chấp nhận.

Có câu "nhai thịt, nhả xương". Tức là, hãy lấy những gì áp dụng được và bỏ phần còn lại. Chúng ta không cần nuốt trọn mọi thông điệp hay ý tưởng. Tư duy đen trắng cực đoan rất nguy hiểm.

Lời Cha trong Kinh Thánh cũng dạy

Châm ngôn 14:15: "Kẻ ngu dốt tin mọi lời; người khôn ngoan xem xét bước mình."

Nguyên tắc này nghe đơn giản, nhưng thực tế lại khó thực hiện. Khi đối diện thông tin mới từ người có sức thuyết phục, một tổ chức (như đa cấp), việc sàng lọc rất phức tạp.

Tôi sẽ nói thêm về quy trình "vetting" (kiểm chứng) ở một bài khác. Hiện tại, hiểu đơn giản "vet" là việc áp dụng các tiêu chí cá nhân để chấp nhận một ý tưởng, hệ tư tưởng hoặc niềm tin là đúng. Đây là "ranh giới trí tuệ". Thiếu nó, bất kỳ ai cũng có thể thao túng và kiểm soát cuộc sống của bạn. Tiêu chí này mang tính cá nhân, mỗi người sẽ có những ranh giới riêng.

Tôi hình dung nó như một chiếc xe buýt: tôi đi cùng ai đó hoặc nhóm nào đó đến khi nó đi lệch khỏi con đường tôi muốn. Khi một hệ tư tưởng đi sang hướng cực đoan, giáo điều kỳ lạ, hoặc vi phạm ranh giới trí tuệ của tôi, tôi sẽ "nhấn chuông" và xuống xe.

Các giáo phái hình thành khi người ta không xuống xe. Chiếc xe lao về phía vực thẳm mà chúng ta không kịp rời đi. Tư duy phản biện là biết khi nào nên xuống. Là dám nói: "Tôi đồng ý một vài điểm của bạn, nhưng kết luận cuối cùng không dành cho tôi."

Ví dụ, trên mạng xã hội, bạn theo dõi một người có sức ảnh hưởng lớn. Bạn đồng ý với nhiều điều họ nói, cho đến khi họ tuyên bố những quan điểm cực đoan, độc hại.

Có ranh giới trí tuệ lành mạnh nghĩa là đối chiếu thông điệp của người đó với tiêu chí của bạn và quyết định chấp nhận điều gì. Nghe đơn giản, nhưng thực tế, việc đi ngược lại đám đông của một người nổi tiếng hoặc một ý tưởng gây tranh cãi có thể rất khó khăn về mặt tinh thần.

Kinh nghiệm trong các tổ chức, hội nhóm, giáo phái dạy tôi phải "vet" mọi thứ vì tôi là người phải chịu trách nhiệm cho những quyết định của mình, như việc nghe ai, tin vào điều gì.

Cần nhận ra một kiểu người ái kỷ.

Không phải ai cũng là người ái kỷ, nhưng chúng ta cần cảnh giác với những người như vậy và hệ tư tưởng của họ.

Những người ái kỷ (không nhất thiết được chẩn đoán lâm sàng) thường thể hiện rất tốt. Họ trông và nói những điều người khác muốn nghe, mang lại hy vọng cho những người tuyệt vọng.

Ngay cả những người có ý tốt, như một số "chuyên gia" sức khỏe khăng khăng về chế độ ăn uống "đúng đắn" của họ, cũng có thể sai lầm hoặc quá tự tin vào "chân lý" hiện tại. Vài năm sau, họ có thể thay đổi hoàn toàn quan điểm với sự tự tin tương tự.

Điểm mấu chốt là: đừng tin người quá dễ dàng. Thay vì tin họ, hãy khiến họ đạt được sự tin tưởng của bạn. Hãy để họ chứng minh trước khi bạn chấp nhận những gì họ nói hoặc đề nghị. Họ cũng chỉ là con người. Sự tự tin của họ không đồng nghĩa với việc họ đúng, đặc biệt là trong hoàn cảnh của bạn.

Đừng hiểu nhầm, đây không có nghĩa là trở nên hoài nghi quá mức. Đó là thái độ hoài nghi lành mạnh. Điều này áp dụng cho mọi mối quan hệ và tình huống.

Để bảo vệ bản thân, cần một tâm trí tỉnh táo và bản sắc cá nhân vững chắc để chống lại "tâm lý đám đông" theo một hệ tư tưởng, nhóm hoặc niềm tin nào đó.

Nó cũng đòi hỏi sự mạnh mẽ về trí tuệ và lòng tự trọng để phân tích một niềm tin tâm linh, một "cơ hội kinh doanh ngàn năm có một" hoặc một quan điểm chính trị.

Cần cân bằng giữa sự hoài nghi lành mạnh và sự cởi mở để đón nhận những ý tưởng mới có thể có lợi hoặc thay đổi cuộc đời. Điều này có nghĩa là kiểm chứng những ý tưởng mới xem chúng có đúng không và có phù hợp với cuộc sống của bạn không. Ví dụ, kiểm chứng lời khuyên giảm cân chung chung xem nó có phù hợp với cơ thể bạn không.

Chúng ta phải phát triển kỹ năng để phân biệt và tránh những thái cực.

Không sao cả nếu bạn không đồng ý nếu điều gì đó không phù hợp. Không sao cả khi bạn nghi ngờ và hoài nghi.

Hãy đặt câu hỏi cho đến khi bạn hiểu rõ.

Dành thời gian để suy nghĩ và xử lý thông tin mới là điều tốt. Nó cho phép chúng ta kết hợp "lý trí sáng suốt" và "cảm xúc". Các tổ chức không lành mạnh thường lợi dụng cảm xúc, ví dụ như nỗi sợ hãi, sự lo lắng, ngay cả là việc đàn áp cảm xúc một cách tinh vi (tôi sẽ viết về chủ đề này riêng nếu có cơ hội).

Vậy nên, lòng tin là một thứ quý giá. Nó là cánh cửa dẫn đến trái tim, tâm trí, thời gian, năng lượng, các mối quan hệ và tài chính của chúng ta.

Hãy khiến mọi người xứng đáng với nó.